Tên di sản : Đèo Ba Dội (Cụm di tích thắng cảnh Bỉm Sơn)
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 57-BT/QĐ
Giới thiệu
Đèo và Bia Ba Dội:
Đèo Ba Dội còn có tên là Tam Điệp vì có ba ngọn núi trùm lên nhau. Ngọn giữa là ngọn cao nhất. Đứng ở đỉnh núi này nhìn ra xung quanh thì thấy nơi đây thật là hùng vĩ và giai cảnh. Nếu nhìn ra biển thì thấy “Buồn thuyền như lá tre”, còn dãy Tam Điệp thì ngọn ngọn liên tiếp như bức tường thành đồ sộ chia hai tỉnh Thanh Hóa và Hà Nam Ninh. Đường thiên lý Bắc – Nam đi vòng quanh đèo hiện vẫn còn nguyên dấu tích.
Có thể nói, đèo Ba Dội (tức núi Tam Điệp) là một điểm thắng cảnh nổi tiếng trên trục đường thiên lý Bắc – Nam cho nên đã trở thành đề tài sáng tác của nhiều người.
Năm 1842, trên đường xa giá tuần du ở phía Bắc, Thiệu Trị đã tức cảnh làm thơ và cho người khắc vào bia đá. Hiện nay tấm bia vẫn đặt ở đình Ba Dội (Bia còn nguyên vẹn, nét chữ rõ ràng). Nhờ có tấm bia mà chúng ta xác định được một cách chính xác vị trí của Tam Điệp.
Qua Tam Điệp Sơn
Phiên âm:
Đường lộ sầm khâm tích thúy nồng
Tằng tằng bộ khóa hủy long
Bất vi vương ốc không lưu kính
Cánh tác la phù thặng biệt tung
Viễn nhã tương phùng lâm nhất lĩnh
Cao phan điệp suất thượng trùng phong
Toàn ngoan phân trấn Thanh Ninh cảnh
Khởi phục bàn hồi diệu tú chung
Dịch nghĩa:
Hai bên con đường núi gỗ ghê cây lá xanh tươi
Rạo bước trèo lên cao lớp lớp rồi như bước qua thân một con rồng lượn ngoằn ngoèo.
Chỗ này không phải là lâu đài nhà vua mà uổng để lại lối đi.
Càng chẳng phải là chốn tiên cảnh La phù nhưng lại để lại dấu tích khác thường
Ngẩng nhìn lên phía trước thấy hai ngọn núi gặp nhau giữa có một ngọn đèo
Khi leo lên đến đỉnh đèo lại thấy trùng trùng, điệp điệp những đỉnh núi khác.
Giữa hai dãy này lởm chởm là nơi phân chia ranh giới giữa hai tỉnh Thanh Hóa và Hà Nam Ninh.
Tạo hóa sao khéo tạo nên cảnh đồi núi nhấp nhô, quanh co uốn lượn kì diệu đến thế.
Thiệu Trị năm thứ 2 tháng 12 ngày tốt (1842).